Η γαστροσκόπηση αποτελεί ενδοσκοπική εξέταση που εφαρμόζεται για τον έλεγχο του ανώτερου πεπτικού, το οποίο περιλαμβάνει τον οισοφάγο, το στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο. Αυτό πραγματοποιείται με τη χρήση ενός λεπτού, εύκαμπτου σωλήνα που ονομάζεται γαστροσκόπιο, ο οποίος διαθέτει μια κάμερα και μια φωτεινή πηγή στο άκρο του. Το όργανο αυτό εισάγεται από το στόμα κι έπειτα προωθείται διαδοχικά στον οισοφάγο, το στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο, καταγράφοντας εικόνες και μεταδίδοντάς τες σε μια οθόνη υψηλής ευκρίνειας την οποία ο γαστρεντερολόγος κοιτάζει κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Η γαστροσκόπηση είναι μια κοινή, ασφαλής και γενικά γρήγορη διαδικασία, και τα περισσότερα άτομα επιστρέφουν σπίτι τους λίγες ώρες μετά.
Πότε ενδείκνυται η γαστροσκόπηση
Η αναγκαιότητα για πραγματοποίηση γαστροσκόπησης διαμορφώνονται ανάλογα με την ηλικία, το ιστορικό και την κλινική εξέταση του ασθενούς από τον αρμόδιο γαστρεντερολόγο. Σε γενικό πλαίσιο, οι ενδείξεις για τη διενέργεια διαγνωστικής γαστροσκόπησης είναι:
- Έντονος πόνος στο στομάχι
- Συχνά επεισόδια εμετού
- Απώλεια βάρους και όρεξης χωρίς προφανή λόγο
- Υποψία για γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
- Διάρροια ή δυσαπορρόφηση χρόνιας μορφής
- Ναυτία για παρατεταμένο χρονικό διάστημα
- Δυσκολία ή πόνος κατά την κατάποση
- Μέλαινες ή αιματηρές κενώσεις
- Χρόνιες ή επαναλαμβανόμενες καούρες
- Ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού κακοήθειας στομάχου
- Υποψία για πεπτικό έλκος
- Αναιμία, σιδηροπενία, έλλειψη βιταμίνης Β12
- Χρόνια διάρροια
- Κατάποση ξένου αντικειμένου
- Προβλήματα δυσπεψίας που δεν υποχωρούν μετά από αγωγή
- Υποψία για καρκίνο του οισοφάγου ή του στομάχου
- Έλεγχος μετά από εγχείρηση στομάχου
Διαγνωστικός & επεμβατικός χαρακτήρας γαστροσκόπησης
Μέσω της γαστροσκόπησης διαγιγνώσκονται άμεσα παθήσεις που αφορούν το βλεννογόνο όπως η οισοφαγίτιδα, η γαστρίτιδα και το έλκος στομάχου. Η εξέταση έχει διαγνωστικό και ταυτόχρονα επεμβατικό χαρακτήρα, καθώς εφόσον κριθεί απαραίτητο κατά τη διάρκεια της εξέτασης μπορούν να πραγματοποιηθούν πιο επεμβατικές διαδικασίες. Αυτές οι διαδικασίες μπορεί να περιλαμβάνουν λήψη μικρού δείγματος ιστού η οποία αποστέλλεται για βιοψία, επιτρέποντας τη διάκριση καλοήθων από κακοήθων αλλοιώσεων, τη διάγνωση προκαρκινικών καταστάσεων όπως κάποια μορφή δυσπλασίας ή κακοηθειών. Παράλληλα, μέσω της βιοψίας διαγιγνώσκονται αυτοάνοσα νοσήματα που είναι δύσκολα ορατά με γυμνό μάτι όπως η κοιλιοκάκη, η αυτοάνοση γαστρίτιδα, ή φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου όπως η νόσος του Crohn. Διευκολύνεται επίσης η ανίχνευση για το το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, ενώ μπορεί να πραγματοποιηθεί και αφαίρεση πολυπόδων.
Διαδικασία πριν τη γαστροσκόπηση
Πριν από μια γαστροσκόπηση, ο γαστρεντερολόγος ενημερώνει τον ασθενή για τη διαδικασία και τυχόν σχετικούς κινδύνους. Είναι σημαντικό να έχουν επισημανθεί οποιεσδήποτε σημαντικές παθήσεις υγείας που μπορεί να απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, για παράδειγμα καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις. Εάν ο εξεταζόμενος λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, θα πρέπει να ρωτήσει εκ των προτέρων εάν και πότε θα λάβει τα φάρμακα την ημέρα της εξέτασης. Μπορεί να χρειαστεί η διακοπή της λήψης ορισμένων φαρμάκων, όπως αντιπηκτική αγωγή, αρκετές ημέρες πριν από τη γαστροσκόπηση.
Ο ασθενής θα πρέπει να μην έχει φάει τίποτα για τουλάχιστον 6-8 ώρες πριν την εξέταση και να μην έχει καταναλώσει νερό ή άλλο υγρό 2 με 3 ώρες πριν, ώστε το στομάχι να είναι άδειο. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνεται η αποτελεσματικότερη διερεύνηση του ανώτερου πεπτικού και περιορίζεται σημαντικά ο κίνδυνος εισρόφησης. Εάν γίνει χορήγηση ήπιας καταστολής (μέθης) για τη γαστροσκόπηση, θα πρέπει να έχουν συζητηθεί οι προτιμήσεις του εξεταζόμενου αλλά και η ύπαρξη οποιασδήποτε φαρμακευτικής αλλεργίας.
Διαδικασία γαστροσκόπησης
Η γαστροσκόπηση ως εξέταση είναι ανώδυνη, ωστόσο για την βέλτιστη συνεργασία του ασθενούς και την ελαχιστοποίηση τυχόν δυσφορίας, χορηγείται συνήθως ήπια καταστολή (μέθη), είτε από τον ίδιο το γαστρεντερολόγο είτε με τη βοήθεια αναισθησιολόγου, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούνται τα ζωτικά σημεία.
Η διαγνωστική γαστροσκόπηση γενικά διαρκεί περίπου 5 έως 10 λεπτά, ενώ αν αποκτήσει επεμβατικό χαρακτήρα απαιτείται πρόσθετος χρόνος. Συνήθως ο εξεταζόμενος ξαπλώνει στην αριστερή του πλευρά. Ένας μικρός σωλήνας ή ένας προστατευτικός δακτύλιος τοποθετείται ανάμεσα στα δόντια σας, ώστε το στόμα να παραμένει ανοιχτό. Πρώτα ο εξεταζόμενος πρέπει να καταπιεί ώστε το γαστροσκόπιο να εισέλθει στον οισοφάγο. Στη συνέχεια ωθείται αργά στο στομάχι και προς τα κάτω στην είσοδο του δωδεκαδακτύλου.
Χρησιμοποιώντας τις εικόνες που καταγράφονται στην οθόνη, ο αρμόδιος γαστρεντερολόγος εξετάζει τον τροφικό σωλήνα και το βλεννογόνο του στομάχου για να αναζητήσει ερυθρότητα, φλεγμονές ή λοιπές βλάβες. Στην οθόνη απεικονίζονται επίσης καταστάσεις όπως αιμορραγία, απόφραξη του οισοφάγου και έλκη στομάχου. Εάν κριθεί απαραίτητο, θα ληφθεί δείγμα ιστού για βιοψία. Η αιμορραγία, η απόφραξη οισοφάγου και ορισμένες ιατρικές καταστάσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν απευθείας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
Τι χρειάζεται να προσέξει ο ασθενής μετά τη γαστροσκόπηση
Μετά τη γαστροσκόπηση ο ασθενής χρειάζεται λίγο χρόνο ώστε να συνέλθει από τη μέθη που συνήθως χορηγείται πριν αποχωρήσει από το ιατρείο. Αν χορηγηθεί ήπια καταστολή, συνήθως δεν επιτρέπεται η οδήγηση αυτοκινήτου ή ο χειρισμός μηχανημάτων για 12 έως 24 ώρες μετά. Ο ακριβής χρόνος θα εξαρτηθεί από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται. Ιδανικά, προτείνεται ο εξεταζόμενος να συνοδεύεται από κάποιον που θα τον παραλάβει ή να πάρει ταξί ώστε να γυρίσει στο σπίτι μετά την εξέταση. Συνιστάται να αποφευχθεί σε άμεσο χρονικό διάστημα η εργασία, η άρση βάρους, η σωματική δραστηριότητα και η κατανάλωση αλκοόλ, ενώ ο ασθενής ενθαρρύνεται να ξεκουραστεί για την υπόλοιπη μέρα. Ενδέχεται να χρειαστεί η ελαφρά προσαρμογή των διατροφικών συνηθειών για μερικές μέρες. Σε περίπτωση που ο ασθενής ανεβάσει πυρετό, παρουσιάζει ξηροστομία, ζαλάδα, εμετό ή πόνο στο στήθος, κρίνεται επιτακτική η άμεση ενημέρωση του εκάστοτε γαστρεντερολόγου.
