Η δυσκοιλιότητα δεν αποτελεί πάθηση, αλλά σύμπτωμα, το οποίο μπορεί να υφίσταται χωρίς να προκαλείται από άλλη νόσο, ή να οφείλεται σε κάποια άλλη ασθένεια ή διαταραχή. Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων, ιδίως προχωρημένης ηλικίας, θα παρουσιάσουν δυσκοιλιότητα σε κάποια φάση της ζωής τους. Ένα άτομο θεωρείται ότι πάσχει από δυσκοιλιότητα όταν γενικά πραγματοποιεί λιγότερες από τρεις κενώσεις την εβδομάδα. Η κατάσταση αυτή στην πλειοψηφία της δεν είναι μόνιμη ούτε σοβαρή και συνήθως μπορεί να αντιμετωπιστεί με την εφαρμογή απλών αλλαγών στη διατροφή και τον τρόπο ζωής. Ωστόσο, αν παρά τις θεραπευτικές προσπάθειες η δυσκοιλιότητα επιμένει, τότε χρήζει διερεύνησης από εξειδικευμένο γαστρεντερολόγο.
Αίτια δυσκοιλιότητας
Η χρόνια δυσκοιλιότητα μπορεί να χωριστεί σε δύο κατηγορίες: λειτουργική (πρωτοπαθής) και δευτεροπαθής. Η λειτουργική δυσκοιλιότητα ορίζεται από τα διαγνωστικά κριτήρια της Ρώμης ΙΙΙ. Η δευτερογενής δυσκοιλιότητα προκαλείται από ιατρικές καταστάσεις ή εξαιτίας της χρήσης φαρμάκων. Η δυσκοιλιότητα μπορεί να οφείλεται σε απλές καταστάσεις, ή σε πιο σύνθετες παθήσεις. Στα αίτια της συγκεκριμένης πάθησης περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, η ανεπαρκής πρόσληψη νερού και φυτικών ινών στη διατροφή, η κατανάλωση αρκετών γαλακτοκομικών προΐόντων, η απουσία σωματικής δραστηριότητας ή το άγχος. Παράλληλα, ορισμένες συνήθειες ευνοούν την εκδήλωση δυσκοιλιότητας, όπως η υπερβολική χρήση καθαρτικών, αντιόξινων φαρμάκων που περιέχουν ασβέστιο ή αλουμίνιο ή ορισμένων φαρμάκων όπως ισχυρά παυσίπονα ή αντικαταθλιπτικά.
Διατροφικές διαταραχές ή νοσήματα του πεπτικού συστήματος παρουσιάζονται με τη δυσκοιλιότητα ως βασικό τους σύμπτωμα. Αυτά περιλαμβάνουν το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, τις φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, ή και πιο απειλητικές για τη ζωή παθήσεις όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Νευρολογικές παθήσεις όπως η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας, το εγκεφαλικό επεισόδιο, καταστάσεις όπως ο τραυματισμός της σπονδυλικής στήλης, κάποια βλάβη στα νεύρα που ελέγχουν τις σωματικές λειτουργίες ή προβλήματα με τα νεύρα και τους μύες στο πεπτικό σύστημα αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης δυσκοιλιότητας. Επίσης, άτομα που έχουν διαγνωσθεί με ασθένειες που επηρεάζουν τις καθημερινές συνήθειες και τη διατροφή, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή άνοιας, μπορεί να είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν δυσκοιλιότητα.
Παράλληλα, ασθένειες και καταστάσεις που διαταράσσουν την ισορροπία των ορμονών μπορεί να οδηγήσουν σε δυσκοιλιότητα, όπως ο διαβήτης, ο υπερπαραθυρεοειδισμός, δηλαδή ο υπερλειτουργικός παραθυρεοειδής αδένας ή ο υποθυρεοειδισμός, δηλαδή ο υπολειτουργικός θυρεοειδής. Η δυσκοιλιότητα εκδηλώνεται επίσης αρκετά συχνά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εξαιτίας των αλλαγών στα επίπεδα των ορμονών. Η συγκέντρωση υπερβολικής ποσότητας ασβεστίου στο αίμα (υπερασβεστιαιμία) διευκολύνει την εμφάνιση δυσκοιλιότητας. Παθήσεις όπως οι αιμορροΐδες, η ραγάδα ή τα κονδυλώματα πρωκτού και η πρόπτωση ορθού σχετίζονται επίσης με τη δυσκοιλιότητα.
Συμπτώματα δυσκοιλιότητας
Οι ενδείξεις και τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνουν την πραγματοποίηση λιγότερων από τριών κενώσεων την εβδομάδα, την παραγωγή σκληρών κοπράνων, την καταπόνηση κατά τη διάρκεια των κενώσεων και τον τυμπανισμό (φούσκωμα) της κοιλιάς. Παράλληλα, μπορεί να εκδηλωθεί αίσθηση απόφραξης στο ορθό που εμποδίζει τις κινήσεις του εντέρου ή ατελές άδειασμα του εντέρου. Η δυσκοιλιότητα μπορεί να θεωρηθεί χρόνια εάν έχουν παρουσιαστεί δύο ή περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα τους τελευταίους τρεις μήνες. Η χρόνια δυσκοιλιότητα αποτελεί μια επίπονη κατάσταση, που θέτει σημαντικά εμπόδια στην καθημερινότητα του ασθενούς. Η θεραπεία της χρόνιας δυσκοιλιότητας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την υποκείμενη αιτία που την προκαλεί.
Διαγνωστικές εξετάσεις για την εύρεση της πάθησης πίσω από τη δυσκοιλιότητα
Η αξιολόγηση ενός ασθενούς με δυσκοιλιότητα θα πρέπει να περιλαμβάνει λήψη λεπτομερούς ιστορικού και φυσική εξέταση. Η φυσική εξέταση περιλαμβάνει κοιλιακή και ορθική εξέταση, αναζήτηση ενδείξεων αναιμίας, απώλειας βάρους, κοιλιακών μαζών, διόγκωσης ήπατος ή παχέος εντέρου. Το περίνεο πρέπει να επιθεωρείται για αιμορροΐδες, ραγάδες πρωκτού, πρόπτωση ορθού ή κονδυλώματα πρωκτού. Οι διαγνωστικές εξετάσεις (εξετάσεις αίματος, ακτινογραφία, ενδοσκόπηση) δεν συνιστώνται συνήθως στην αρχική αξιολόγηση ενός ασθενούς με χρόνια δυσκοιλιότητα όταν απουσιάζουν ανησυχητικές ενδείξεις ή συμπτώματα.
Ωστόσο, εάν το ιστορικό και η φυσική εξέταση εγείρουν υποψίες για την ύπαρξη υποκείμενης νόσου, ενδείκνυται η διενέργεια περαιτέρω διαγνωστικών εξετάσεων. Η ενδοσκοπική εξέταση με κολονοσκόπηση μπορεί να είναι απαραίτητη για τον αποκλεισμό κακοήθειας ή άλλων σοβαρών παθήσεων. Κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης μπορεί να ληφθεί ένα μικρό δείγμα ιστού μέσω βιοψίας ώστε να εξεταστεί το ενδεχόμενο ύπαρξης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Συμβουλές αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας στο σπίτι
Οι περισσότερες περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας δυσκοιλιότητας μπορούν να αντιμετωπιστούν με συντηρητικές μεθόδους. Ορισμένα μέτρα που βοηθούν στην ανακούφιση της δυσκοιλιότητας είναι:
- Η κατανάλωση δύο έως τεσσάρων επιπλέον ποτηριών νερό την ημέρα.
- Η αποφυγή των ποτών που περιέχουν καφεΐνη και το αλκοόλ, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν αφυδάτωση.
- Η προσθήκη άφθονων τροφών που περιέχουν πλήθος φυτικών ινών στη διατροφή, όπως φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως, και η αποφυγή τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά, όπως κόκκινο κρέας, αυγά και τυρί.
- Η καταγραφή των τροφών που προκαλούν δυσκοιλιότητα.
- Η τακτική σωματική άσκηση.
- Η εκπλήρωση της επιθυμίας για κένωση. Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να πραγματοποιούν κενώσεις χωρίς περισπασμούς και χωρίς βιασύνη.
- Η προσθήκη στη διατροφή συμπληρωμάτων φυτικών ινών χωρίς ιατρική συνταγή.
- Εάν χρειάζεται, ενδείκνυται η λήψη φαρμάκων που μαλακώνουν τα κόπρανα.
